Dil Gelişim Basamakları

Yazar: Ody. Muzaffer MUTLU

İnsan doğuştan konuşma yeteneğiyle doğar. Önce çevresindeki sesleri dinler, zamanla bu seslerin benzerlerini çıkarmaya çalışır. Dil gelişimi belli aşamalarda gerçekleşir (MEB, 2009).

Doğum Öncesi Dönem:

Anne karnında bebeklerde yutma gelişimi 12. haftada,  emme gelişimi 18-24. haftalar arasında belirginleşmektedir. 34. haftada çocuk ihtiyaçlarını karşılayabilecek emme ve yutma becerisine sahip olmaktadır (Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2007).

İlk 3 Ay:

• Başını tutabilir,
• Düzenli olarak meme emebilir ve gücü yeterlidir,
• Beslenmesi sırasında ya da sonrasında öksürme, kusma, morarma vb. şikayetleri olmaz,
• Beslenirken genelde huzurludur,
• Sürekli ağlamaz,
• Sık sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmez,
• Her ay belli miktar kilo alır,
• Acıktığı zaman ağlar, sık yutkunur veya çevresine bakınır,
• Sesinde değişiklik görülmez,
• Annesini tanır ve gülümser,
• Onunla konuşulduğunda ve ona dokunduğunuzda size cevap verir,
• Çevresi ile ilgilenir (Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2007).

3. Ay:

• Yüzükoyun başını yerden kaldırıp bir süre öyle tutabilir,
• Objeleri elinde kısa süreli tutabilir,
• Başını döndürerek gözleri ile objeyi her yönde izler,
• Karşılıklı konuşmaya gülerek ve ses çıkartarak tepki verir,
• Ellerine ve annesinin yüzüne bakar,
• Sesli güler (Çarman, 2016),
• Konuşana bakar, yerini belirler,
• Birlikte oynandığında gülme ve diğer keyifli sesleri çıkarır, iki ya da daha fazla farklı hece çıkarır, gıgıldar (Karacan, 2000).

4. Ay:

• Otururken başını devamlı olarak dik tutabilir,
• Cisimlere uzanır ve eliyle ağzına götürür,
• Ses gelen yöne doğru başını çevirebilir (Çarman, 2016),
• Kızgın ve hoşnut ses farkını anlar,
• Odada görme alanı dışındaki konuşanları arar,
• Sosyal uyarana sesli yanıt verir,
• Sıklıkla  “p”, “b” ya da “m” gibi sesleri kullanır (Karacan, 2000).

5-6.  Aylar:

• Sırtüstü yatarken başını yerden kaldırabilir,
• Yüzükoyun pozisyondan sırtüstü dönebilir,
• Objeyi bir elinden diğerine geçirebilir,
• Kendi kelimeleri ile konuşur,
• Destekle oturur (Çarman, 2016).
• Düzenli olarak ses kaynağını saptar, adına tepki verir,
• Ses taklidi başlar,
• “O” ve “u” ya benzer bazı kalın ünlü sesler kullanır,
• “Bay bay, mama, dede” gibi kelimeleri tanıyor görünür,
• Sesli itiraz etme ve keyifle çığlık atma vardır (Karacan, 2000).

7-8.  Aylar:

• Ellerinden destek alarak oturabilir,
• Objeleri masaya vurur,
• Kolları ile karşısındaki kişiye uzanabilir,
• “de-de, ba-ba” hecelerini söyler (Çarman, 2016),
• “Gel, bay bay” gibi ifadelere, jestlere yanıt verir,
• Kelime benzeri sesler çıkarır,
• Adı söylendiğinde hareketini durdurur,
• Hece tekrarları yapar, “cee” oyunu oynar (Karacan, 2000).ü

9-10.  Aylar:

• Desteksiz oturur, oturma pozisyonuna geçebilir,
• Bir yerden tutunarak ayakta durabilir,
• El sallar ve ‘’bay- bay’’ der,
• Yardımla bardaktan su içebilir,
• Baş ve işaret parmağını kullanarak cisimleri alabilir (Çarman, 2016),
• Hayır denince hareketini durdurur,
• Sözel uyaranla verilen ses ya da heceleri ve konuşmanın tonlamasını taklit eder,
• Sıklıkla sözel rica üzerine oyuncaklar ya da başka nesneleri ebeveyn ya da başkalarına verir,
• İlk kelimelerini söyler, “uf-uf” gibi bazı ünlemleri, jargon dili kullanır (Karacan, 2000).

11-12.  Aylar:

• Yardımla yürüyebilir,
• Birkaç anlamlı kelime söyleyebilir,
• Giyinirken yardım etmek ister,
• Basit emirleri yerine getirir (Çarman, 2016),
• Basit soruları (“Köpek nerede?” gibi) bakarak ya da göstererek yanıtlar,
• “Cee” oyununu başlatır. Yeni duyduğu kelimeleri tekrarlar.
• Sözel isteklere jestlerle yanıt verir. Genellikle uzun bir zaman süresince konuşmaya yoğun ilgi ve tepki gösterir,
• Tanıdık nesnelere ismiyle hitap eder,
• Bir miktar tutarlılık ile 3 ya da daha fazla kelimeyi kullanır (Karacan, 2000).

13-15. Aylar:

• Kendisi yürüyebilir,
• Kelime sayısı artmıştır,
• Kalemle karalama yapabilir,
• İstediği objeyi gösterebilir (Çarman, 2016),
• Birçok nesneyi işaret ederek tanımlayabilir,
• Bedeninin çeşitli büyük parçalarının isimlerini net olarak algılar,
• “T, d, n, h” gibi sessiz harfleri daha sık kullanır,
• Bazı gerçek kelimeleri sık kullanılan mimiklerle kullanarak daha fazla iletişimde bulunur (Karacan, 2000).

18. Ay:

• Daha düzgün yürüyebilir,
• Yardımla merdiven çıkabilir,
• Topu karşısındakine atabilir,
• 2-4 küpü üst üste koyabilir,
• Kendi yemeğini yiyebilir,
• Göz ve kulak gibi organları gösterebilir (Çarman, 2016),
• Basit soruları kavrar, birbirini izleyen iki yönergeyi yerine getirebilir,
• Her hafta geniş kategorideki yeni kelimeleri öğrenir ve hatırlar,
• 150 kadar kelimeyi anlar,
• İstekler ve gereksinimlerini ifade etmek için mimikler yerine kelimeleri kullanmaya başlar,
• Konuşmada sık işittiği kelimeleri kullanmaya başlar,
• Kelime dağarcığında sürekli ve aşamalı bir artış gösterir (her ay 3-4 yeni kelime) (Karacan, 2000).

24. Ay:

• Koşar,
• 2-3 kelimelik cümle kurabilir,
• Kitap sayfalarını çevirebilir,
• 4-6 küpten kule yapabilir,
• “Sen, ben” kavramları kullanabilir (Çarman, 2016),
• Zaman zaman kendi adını kullanarak kendini kasteder,
• Kelime sayısı ortalama 22’dir (Karacan, 2000).

2-3 Yaş:

• Rahatça koşar,
• Merdiven çıkıp inebilir,
• Tuvalet terbiyesi başlar (Çarman, 2016),
• Sorulduğunda bedenin 3 ya da daha fazla küçük parçasını gösterir,
• Aile içi konum belirleyici isimler öğrenir,
• Bazı kişisel gereksinimleri için sözel olarak yardım ister,
• En azından bir rengi doğru biçimde adlandırır ve tanır,
• İki ya da daha fazla sayıyı sırasıyla doğru olarak sayabilir ya da tekrarlayabilir,
• 2-3 gün önceki olayları hatırlayıp anlatır (Karacan, 2000).

4-5 Yaş:

• Tek ayak üzerinde durabilir,
• Üç tekerlekli bisiklet sürebilir,
• Kitap sayfalarını çevirebilir,
• Kalemle daire ve artı çizebilir (Çarman, 2016),
• Edatları anlar,
• 3500-5000 kelimeyi anlar,
• Neden-sonuç ilişkisini anlar,
• Benzerlikler kurabilir,
• Telaffuz oldukça düzelmiştir,
• Geçmişten konuşabilir,
• Zamanları düzgün kullanır,
• Çoğul, tekil, soru, ünlem cümleleri kurar,
• Konuşmasının %90’ı anlaşılır (Karacan, 2000).

4-6 Yaş:

• Tek ayak üzerinde zıplayabilir,
• Kendisi giyinip soyunabilir,
• Oyun çeşitliliği artmıştır (Çarman, 2016),
• Hız, sayı, zaman gibi kavramlar gelişir,
• Sağ-sol ayrımını yapar,
• Anlamlarına göre sınıflandırma yapar,
• Düşünceleri, öyküleri rahat olarak anlatır,
• Cümleyi değişik biçimlerde kurabilir,
• Kendi yanlışlarını kendisi düzeltir (Karacan, 2000).

Kaynak: https://www.nigdedilkonusma.com/dil-gelisim-basamaklari/